تعویض دنده مشکل است و این مسئله میتواند تجربه رانندگی را تحت تأثیر قرار دهد. وقتی دنده به سختی جا میرود یا صداهای ناهنجاری از گیربکس شنیده میشود، راننده با چالشی جدی مواجه میشود. این مشکلات ممکن است نشانهای از وجود نقص در سیستم گیربکس یا سایر اجزای مرتبط باشند. درک علل و راه حلهای این مشکلات میتواند به رانندگان کمک کند تا از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کنند و رانندگی ایمنتری داشته باشند.
دنده چیست؟
دنده خودرو به نامهای جعبه دنده یا گیربکس نیز شناخته میشود. وقتی تعویض دنده با مشکل مواجه میشود، اهمیت این قطعه بیشتر نمایان میشود. این بخشهای مهم خودرو از عناصر اصلی انتقال نیرو به شمار میروند و مانند کلاچ، نیرو را به چرخها منتقل میکنند.
سیستم جعبه دنده چگونه کار میکند؟
چرخ دندهها اجزای دندانه داری هستند که هسته اصلی سیستم دنده خودرو را تشکیل میدهند. در مرکز این چرخ دندهها، سوراخهایی با اندازههای مختلف وجود دارد که محور در آنها قرار میگیرد. این سیستم نشان دهنده توانایی چرخ دندهها در تغییر جهت گشتاور است. علاوه بر انتقال نیرو، این چرخ دندهها امکان کنترل گشتاور را نیز فراهم میکنند. تفاوت در قطر چرخ دندهها باعث ایجاد سرعتهای مختلف در جعبه دنده میشود. اگر تعویض دنده با مشکل مواجه است، باید به این ساختار توجه ویژهای داشت. اجزای دنده ماشین عبارتند از:
- دسته دنده: این قطعه که به راحتی قابل مشاهده است، میلهای است که راننده با استفاده از آن دنده خودرو را کنترل میکند. این میله فلزی با حرکت در یک الگوی H شکل، عمل تعویض دنده را انجام میدهد و امروزه به صورت اتوماتیک نیز موجود است.
- میل ماهک: این میله فلزی از یک طرف به دسته دنده و از طرف دیگر به ماهک متصل میشود. دسته دنده، میل ماهک را به حرکت درمیآورد.
- ماهک: قطعهای نیم دایرهای شکل که به انتهای میل ماهک متصل میشود.
- کشویی دنده: این قطعه باعث ثابت شدن چرخ دنده روی محور میشود و دندانهها را با چرخ دنده هماهنگ کننده چفت میکند.
- چرخ دنده هماهنگ کننده: با تغییر دنده، ماهک نیرو را به کشویی منتقل میکند و این نیرو به چرخ دنده هماهنگ کننده منتقل میشود. چفت شدن دندانهها، محور شماره سه را به حرکت درمیآورد.
- دنده برنجی: این قطعه به دلیل تفاوت سرعت بین یاتاقان و دندهها تعبیه شده و باعث میشود دنده کشویی و یاتاقان به خوبی چفت شوند.
مشکل تعویض دنده چگونه حس میشود؟
هنگامی که موتور گرم است و دنده را تغییر میدهید، ممکن است صدای برخورد فلزات در گیربکس را بشنوید. گاهی اوقات تعویض دنده بسیار دشوار میشود و به اصطلاح دنده به سختی جا میرود. از جمله مشکلات احتمالی شامل موارد زیر است:
- کاهش سطح روغن گیربکس
- کثیف شدن روغن گیربکس
- وجود مشکل داخلی در گیربکس
- بالا بودن دور موتور در حالت بدون گاز
- فرسودگی اتصالات CV یا U خودرو
- خارج شدن تنظیمات گیربکس یا خرابی آن
اگر با مشکل تعویض دنده مواجه هستید، امداد خودرو زنجان همیشه در کنار شما بوده و آماده برطرف کردن مشکلات خودروی شماست.
خراب بودن سنسور الکترونیکی
خودروهای امروزی با تکنولوژی پیشرفته به سنسورهای متعددی مجهز شدهاند که بسیاری از عملکردهای خودرو را کنترل میکنند. اگر پس از فشار دادن پدال گاز نتوانید دنده را تغییر دهید یا مجبور شوید با فشار زیاد این کار را انجام دهید، احتمالاً سنسور الکترونیکی خودرو دچار مشکل شده و تعویض دنده دشوار است.
کاهش روغن واسکازین گیربکس
اگر سطح روغن واسکازین پایین باشد، این موضوع میتواند بر سیستم انتقال خودرو تأثیر منفی بگذارد و عملکرد آن را مختل کند. این مایع وظیفه روغنکاری قطعات گیربکس را بر عهده دارد تا حرکت آنها روان باشد و مشکلاتی در تعویض دنده ایجاد نشود. در صورت کاهش سطح واسکازین یا تغییر رنگ و بوی آن، باید مقدار آن را افزایش دهید. برای این کار، نوار گیربکس را بیرون بکشید و تمیز کنید و در حین انجام این کار، به سطح روغن واسکازین نیز توجه کنید. همچنین، اطمینان حاصل کنید که مایع انتخابی دارای کیفیت مناسبی باشد.
استفاده از روغن واسکازین نامرغوب
توجه داشته باشید که استفاده از روغن بیکیفیت میتواند عملکرد گیربکس را مختل کند. روغن گیربکس نباید به رنگ قهوهای باشد یا بوی سوختگی بدهد. در صورت مشاهده این علائم، حتماً روغن گیربکس را تعویض کنید.
مستهلک بودن سیستم کلاچ خودرو
خرابی سیستم کلاچ خودرو میتواند یکی از عوامل اصلی اختلال در عملکرد گیربکس باشد. اگر دنده در حالت خاموش بودن خودرو به راحتی جا میرود اما در حالت روشن بودن خودرو این اتفاق نمیافتد، احتمالاً مشکل از سیستم کلاچ است. همچنین، شنیدن صداهای ناهنجار هنگام تعویض دنده نیز میتواند ناشی از عملکرد نادرست کلاچ باشد.
اختلال در عملکرد دنده
وقتی تعویض دنده دشوار است، یکی از دلایل ممکن است تنظیم نادرست چرخ دندهها باشد. گیربکس خودروها به گونهای طراحی شدهاند که چرخ دندهها به صورت منظم و روان در کنار هم قرار گیرند. اگر هنگام تعویض دنده صداهای ناخوشایندی میشنوید، ممکن است به دلیل قرارگیری نادرست چرخ دندهها باشد.
نامناسب بودن کیفیت واسکازین
شرکتهای خودروسازی اطلاعات مربوط به روغن گیربکس را بر اساس نیاز خودرو در دفترچه راهنمای آن درج میکنند. اگر خودرو شما کیلومتر کارکرد بالایی دارد و مدت زیادی است که روغن گیربکس آن تعویض نشده، باید هر چه سریعتر اقدام به تعویض آن کنید، زیرا روغن کیفیت خود را از دست داده است. همچنین، از استفاده از روغنهای بیکیفیت خودداری کنید، زیرا میتواند به گیربکس خودرو آسیب برساند.
استهلاک دندههای برنجی
در برخی از مواقع ممکن است دنده از جای خود خارج شده و خودرو را به حالت خلاص درآورد. این مشکل معمولاً به دلیل ساییدگی دندهها و غلاف کشویی در گیربکس رخ میدهد. همچنین، خرابی بلبرینگها و بوشهای گیربکس نیز میتواند باعث خارج شدن دنده از جای خود شود.
از کجا بدانیم که دنده دچار مشکل شده است؟
وقتی تعویض دنده با مشکل مواجه میشود، ابتدا باید علتهای این مشکل را شناسایی کنید:
- دنده جا نمیرود: در خودروهایی که جعبه دنده مشکل دارد، دنده به درستی در جای خود قرار نمیگیرد و خودرو دنده را پس میزند.
- شل بودن کلاچ: اگر کلاچ شل باشد، هنگام فشار دادن نمیتواند دیسک را از فلایویل جدا کند و دنده تغییر نمیکند، زیرا کلاچ هنوز درگیر است.
- عدم هماهنگی موتور با دنده: زمانی که دنده را جا میزنید، عملکرد موتور با دنده هماهنگ نمیشود، یعنی تعویض دنده مشکل دارد.
- نشت روغن: اگر واسکازین از جعبه دنده نشت کند، نشانهای از وجود مشکل در جعبه دنده است. اگر واسکازین تیره باشد یا بوی سوختگی بدهد، باید فوراً آن را تعویض کنید.
- لرزش خودرو: لرزش خودرو هنگام تعویض دنده یکی دیگر از نشانههای مشکل در جعبه دنده است.
- صدای سایش یا زوزه: شنیدن صدای سایش یا زوزه هنگام تعویض دنده نشان دهنده نیاز به توجه به دنده است.
- سر و صدا در حالت خلاص: وجود سر و صدا هنگام تعویض دنده یا حتی در حالت خلاص، نشانهای از مشکل در جعبه دنده است.
آشنایی با ساختار دنده اتومات در ماشینهای مسابقه
گیربکسهای خودروهای دنده اتوماتیک بسیار حساس هستند، بنابراین از رانندگی پرهیجان خودداری کنید و هرگز گیربکس را تحت فشار قرار ندهید. برای حفظ سلامت و افزایش عمر گیربکس اتوماتیک، هر چند ماه یکبار روغن گیربکس را بررسی کنید تا از بروز مشکلات در تعویض دنده جلوگیری شود. رانندگی با خودروهای اتوماتیک بسیار راحتتر از خودروهای دنده دستی است و دیگر با مشکل تعویض دنده مواجه نخواهید شد. این موضوع به ویژه برای افرادی که مدت زمان طولانی رانندگی میکنند، به خصوص در شهرهای شلوغ، بسیار محسوس است. البته، راحتی بیشتر به این معنا نیست که بدون تمرین و تکرار میتوان از رانندگی با این خودروها لذت برد. علائم روی دنده اتوماتیک به شرح زیر است:
- P (Parking): حالت پارک. این دنده برای زمان پارک خودرو استفاده میشود و شافت خروجی گیربکس را قفل میکند تا خودرو حرکت نکند.
- R (Reverse): حالت دنده عقب. مانند خودروهای دنده دستی، برای حرکت به عقب استفاده میشود.
- N (Neutral): حالت خلاص. مانند دنده خلاص در خودروهایی با دنده دستی است.
- D (Drive): حالت حرکت. برای حرکت خودرو باید دنده را در این حالت قرار داد.
- اعداد 1,2,3: گاهی علاوه بر حروف، اعداد 1 تا 3 نیز روی دنده اتوماتیک دیده میشود. این اعداد برای مواقعی است که نیاز به قدرت بیشتری، بهویژه در سربالاییها، وجود دارد. با انتخاب هر یک از این اعداد، گیربکس تنها تا همان دنده تعویض میشود. به عنوان مثال، انتخاب عدد 2 باعث میشود گیربکس فقط از دندههای یک و دو استفاده کند.
- L (Low): این حالت که در برخی خودروها با حرف L نشان داده میشود، معادل دنده یک است و برای مواقعی که نیاز به قدرت بیشتری دارید، استفاده میشود.
- (+M-): حالت دستی یا Manual. در این وضعیت، مشابه گیربکس دستی، میتوانید دندهها را به صورت اختیاری تعویض کنید. با این تفاوت که در صورت توقف خودرو، دنده به حالت یک بازمیگردد. در بعضی از خودروها، هنگامی که گیربکس در حالت M قرار میگیرد و همچنین دور موتور به حداکثر مقدار مجاز میرسد، دنده به طور خودکار تعویض خواهد شد. این ویژگی باعث میشود مشکلات تعویض دنده کمتر رخ دهد.
- کلید O/D یا Over Drive: این کلید در برخی خودروهای اتوماتیک وجود دارد و معمولاً در کنار شیفتر دنده یا روی آن قرار دارد. Over Drive در واقع معادل دنده پنج در خودروهای دندهای است. برخلاف تصور بسیاری از رانندگان، روشن و خاموش کردن حالت Over Drive در سرعتهای پایین و دندههای سنگین تأثیری بر شتابگیری خودرو ندارد.
علت لرزش دنده چیست؟
دسته موتور یکی از اجزای حیاتی در حفظ تعادل خودرو است و نقش مهمی در تحمل وزن خودرو دارد. بنابراین، مشکلاتی مانند دشواری در تعویض دنده یا شکستگی دسته موتور میتواند منجر به لرزش دنده و موتور شود. بسته به اینکه خودرو دیفرانسیل جلو یا عقب باشد، تعداد دسته موتور متفاوت است و هر کدام از آنها علائم خاص خود را دارند. به طور کلی، صدای تلقتلق هنگام عبور از دستاندازها میتواند نشانهای از خرابی دسته موتور باشد. برای جلوگیری از شکستگی، دسته موتورها را به صورت منظم بررسی و بازدید کنید. برخی از علتهای لرزش دنده عبارتند از:
کیفیت پایین ساخت و مونتاژ
کیفیت پایین ساخت و مونتاژ یکی از عواملی است که میتواند باعث لرزش دنده خودرو شود و مشکلاتی در تعویض دنده ایجاد کند. این مسئله در خودروهای داخلی بیشتر مشاهده میشود. همچنین، گذر زمان نیز میتواند بر این مشکل تأثیرگذار باشد.
تغییر دادن دنده به اشتباه
بسیاری از رانندگان خودروهای دنده اتوماتیک هنگام رسیدن به چراغ قرمز، دنده را از حالت D به P تغییر میدهند که این کار اشتباه است. اگر توقف شما کمتر از 2 دقیقه است، نیازی به تغییر دنده نیست، زیرا استهلاک ناشی از تغییر دنده بیشتر از نگه داشتن آن در حالت D است. اگر به هر دلیلی میخواهید دنده را از حالت D خارج کنید، آن را به حالت N ببرید.
سنگین بودن وزن ماشین برای چرخ دندهها
اگر قصد دارید خودرو را، به ویژه در سربالاییها پارک کنید، مراحل زیر را دنبال کنید:
- ابتدا در حالی که دنده در حالت N قرار دارد، ترمز دستی را بکشید.
- سپس پای خود را از روی پدال ترمز بردارید و اجازه دهید خودرو کمی حرکت کند تا کمک فنرها تنظیم شوند و از ثبات خودرو اطمینان حاصل کنید.
- در نهایت، دنده را از حالت N به P تغییر دهید.
نحوه راندن نادرست
گیربکسهای اتوماتیک برای رانندگی درون شهری و با سرعت و شتاب معمولی طراحی شدهاند. بنابراین، باید سرعت و فشار بر پدال گاز را به طور متناسب تنظیم کنید. سعی کنید در هنگام رانندگی، فشار ثابتی بر پدال گاز داشته باشید تا عملکرد بهینهای از گیربکس خود دریافت کنید.
معایب استفاده از دنده اتومات چیست؟
گیربکسهای اتوماتیک دارای معایب متعددی هستند که عبارتند از:
- خرابی و استهلاک بیشتر نسبت به گیربکسهای دستی
- مشکلات در حالت خلاص
- تعویض دنده در دور موتور بالا
- هزینههای بالای نگهداری و تعمیر
- مصرف سوخت بیشتر
- گیجی گیربکس در سربالاییها
- عدم امکان انجام حرکات حرفهای رانندگی مانند دریفت و معکوس کشیدن، و کاهش تعامل راننده با خودرو
- داشتن قیمت بالاتر نسبت به خودروهای دندهای
آموزش رانندگی با ماشین اتوماتیک
هنگام رانندگی با ماشین اتوماتیک باید ویژگیهای دنده اتوماتیک و نکات رانندگی با خودروهای اتوماتیک را در نظر بگیرید:
- مانند هر خودروی دیگری، پس از سوار شدن ابتدا صندلی، آینهها و سایر تنظیمات را انجام دهید و پدالهای گاز و ترمز را بررسی کنید. همچنین، مطمئن شوید که تعویض دنده به درستی انجام میشود.
- پای خود را روی پدال ترمز قرار داده و تا انتها فشار دهید و سپس خودرو را روشن کنید. بیشتر خودروهای دنده اتوماتیک امروزی بدون فشردن پدال ترمز روشن نمیشوند.
- بدون برداشتن پا از روی پدال ترمز، دنده را در حالت D (یا R) قرار دهید.
- ترمز دستی را آزاد کرده و به آرامی پای خود را از روی پدال ترمز بردارید و به تدریج روی پدال گاز فشار دهید. بهتر است تا زمان حرکت، پای خود را روی پدال ترمز نگه دارید. با رعایت این نکات، مشکلاتی در تعویض دنده نخواهید داشت.
- اگر مکانیزم الکترونیکی شیفتر دنده دچار مشکل شود و خودرو در حالت P قرار نگیرد، ممکن است بلافاصله پس از روشن شدن موتور، خودرو حرکت کند. هرچند این احتمال کم است، اما نادیده گرفتن آن میتواند منجر به مشکلات جدی شود.
- برای توقف، پای خود را از روی پدال گاز بردارید و به آرامی پدال ترمز را فشار دهید تا خودرو به تدریج متوقف شود و از توقف ناگهانی خودداری کنید.
- پس از توقف کامل، دنده را در حالت P قرار دهید.
چطور ECU باعث گاز نخوردن ماشین میشود؟
در خودروهای دارای سیستم انژکتور، یکی از دلایل گاز نخوردن ماشین میتواند مربوط به قطعهای به نام ECU باشد که به عنوان مغز متفکر خودرو عمل میکند. این قطعه که مخفف Engine Control Unit است، وظیفه دارد وضعیت خودرو را بررسی کرده و واکنش سنسورهای موتور را تنظیم کند. اگر به سلامت موتور خودرو اهمیت میدهید، حتماً میدانید که تعویض فیلتر هوا چقدر مهم است. استفاده از فیلتر هوای سالم نقش بسزایی در حفظ سلامت موتور دارد. فیلتر هوا یکی از قطعات حیاتی در خودروهای کاربراتوری و انژکتوری بوده و خرابی آن میتواند باعث مشکلاتی مانند گاز نخوردن خودرو شود. همانطور که باید به مشکلات تعویض دنده توجه کرد، فیلتر هوا نیز از ورود ذرات ناخواسته به موتور جلوگیری کرده و آن را از آلایندهها و ذرات خارجی محافظت میکند.
سخن آخر
در پایان، توجه به مشکلات تعویض دنده و رفع آنها میتواند به بهبود عملکرد خودرو و افزایش ایمنی رانندگی کمک کند. با انجام بررسیهای منظم و نگهداری صحیح از گیربکس و سایر اجزای مرتبط، میتوانید از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری کنید و تجربه رانندگی خود را بهبود بخشید. هر گونه نشانهای از مشکل در تعویض دنده را جدی بگیرید و در صورت نیاز به تعمیرات لازم اقدام کنید. رانندگی ایمن و بدون مشکل، آرزوی هر رانندهای است.
